Thước là thuật ngữ dùng để đo lường xuất hiện từ thời cổ đại và ngày nay vẫn được dùng rộng rãi. Để biết thước là gì và 1 thước bằng bao nhiêu mét thì bài viết này sẽ lý giải các thông tin liên quan đến thước và quy đổi đơn vị cổ cho các bạn tham khảo.
Khái niệm thước là gì?
Thước hay tấc, li, phân,… đều là một đại lượng vật lý người thường dùng để đo chiều dài ngoài các đơn vị đó chuẩn quốc tế như mm, cm, m, km thì người ta dùng đại lượng thước là đơn vị cổ. Đơn vị đo này bắt nguồn từ người Trung Quốc và hiện nay ở Việt Nam lứa tuổi trung niên trở nên vẫn hay dùng đại lượng này.
Tìm hiểu về nguồn gốc của đại lượng thì chúng ta biết rằng, hệ đo lường của Trung Quốc cực kỳ phức tạp và không có một sự đồng nhất với các tiêu chuẩn đo lường quốc tế đã được định ra.
Thế nên, bên cạnh dùng các đơn vị đo theo chuẩn quốc tế thì người Trung Quốc hay ngay cả Việt Nam những người tuổi già họ vẫn dùng đơn vị đo lường cũ trong các câu chuyện về đất đai của họ.
Ngay kể cả một bộ phận của Trung Quốc là Hồng Kông vào đầu thế kỷ 20 cũng đã chọn hệ đo lường quốc tế SI và của nước Anh nhưng Trung Quốc đại lục họ vẫn giữ hệ thống đo lường Trung Quốc và có những điều chỉnh cho phù hợp.
1 thước bằng bao nhiêu mét?
Việt Nam là quốc gia láng giềng và mang nặng văn hóa Trung Hoa trong đời sống. Vì thế Việt Nam xưa cũng dùng thước là đơn vị để đo chiều dài trong cuộc sống. Nhưng với văn hoá Việt chúng ta khi bị xâm lược bởi phương Tây, chúng ta cũng chịu những sự thay đổi. Trước khi tìm hiểu sâu hơn về thông tin 1 thước bằng bao nhiêu mét ở Việt Nam thì chúng ta tìm hiểu thước của người Trung Quốc trước.
Theo đó, 1 thước của người Trung Quốc người ta gọi là 1 xích, 1 chi. Họ đặt quy ước 1 thước sẽ bằng 10 tấc và bằng 33cm, bằng 0.33m. Nhưng có những vùng ở Trung Quốc họ lại quy đổi 1 thước bằng 10 thốn, quy đổi ra đơn vị SI của Anh là ra 33.33cm và là 1/3m. Nếu tính sự chênh lệch giữa 2 đơn vị quy đổi này thì điều đó không lớn. Chúng ta có thể thấy rằng có những vùng khác nhau của Trung Quốc hộ còn tự tìm ra cách quy đổi của họ và vẫn rất chính xác.
Kết luận lại rằng người Trung Quốc họ quy đổi 1 thước = 10 tấc = 0.33m
Thế còn với người Việt mình thì sao, là một quốc gia chịu ảnh hưởng rất nặng nề của văn hoá Trung Hoa, nhưng 1 thước người Việt sử dụng chúng ta lại đổi ra 0.47m. Nhưng khi biến đổi, bây giờ nhiều người đã đổi 1 thước thành 0.1m. Sau thời kỳ bị đô hộ bởi Pháp, thì cách quy đổi ở nước ta đã có sự biến đổi sâu sắc hơn khi áp dụng các quy chuẩn quốc tế. Thế nhưng, hiện tại người Bắc bộ họ nói chuyện hay tính đất ruộng, đất ở của mình thì họ lại quy đổi 1 thước bằng 0.4m.
Như vậy có thể kết luận là 1 thước của Việt Nam là 0.4m
Một số đơn vị đo khác của Trung Quốc và người Việt cũng sử dụng ngày xưa
1 dặm là 15 dẫn = 500 m
1 dẫn là 10 trượng =100 thước= 33.33 m
1 trượng là 2 bộ = 3.33 m
1 bộ là 5 xích = 1.66 m
1 xích là 10 thốn = 1/3 m
1 thốn là 10 phân = 3.33 cm
1 phân là 10 li = 3.33 mm
1 li là 10 hào = 1/3 mm
1 hào là 10 si = 33.3 µm
Sự hình thành các đơn vị đo của Việt Nam
Trong từ điển tiếng Việt có chỉ ra rất rõ, đơn vị đo lường nước ta chia ra làm giai đoạn trước năm 1890 và sau năm 1890. Trước đó chúng ta có đo vị là thước hay còn gọi là mộc = 0.425m và thước đo vải lúc đó là 0.645m. Ở thời Nguyễn chúng ta có 3 loại thước chính được sử dụng đó là: thước đo vải từ 0.6 đến 0.65 mét; thước đo đất = 0.47 mét và thước mộc từ 0.28 đến 0.5 mét.
Khi Pháp đô hộ, phía Nam học Pháp đổi luôn sang tiêu chuẩn quốc tế là m, cm, mm,… Còn miền Bắc tiếp tục dùng hệ số đo lường cũ. Đến khi viên toàn quyền Đông Dương ký sắc lệnh từ năm 1898 thì ở Bắc kỳ đổi sang thước ta dùng 1 thước = 0.4m. Như vậy, lúc đó Việt Nam chia thành 3 vùng với 3 loại đơn vị đo khác nhau.
Theo cách đó khi đó, 1 thước ở Trung kỳ gấp 4.7/4 và (4.7/4)² lần các đơn vị đo ở Bắc Kỳ và Nam Kỳ thì dùng hệ đo lường quốc tế dẫn tới đo lường đất đai ở Việt Nam lúc đó có sự khác nhau do hệ số quy đổi.
Như vậy chúng tôi đã giúp các bạn giải đáp thắc mắc 1 thước bằng bao nhiêu mét và thông tin về các đơn vị đo lường ở Việt Nam cũng như tiến trình phát triển của nó.